İş hukuku, çalışan ve işveren arasındaki ilişkileri düzenleyen önemli bir hukuk dalıdır. Türkiye’de işçi ve işveren haklarını belirleyen en temel yasa 4857 sayılı İş Kanunu’dur. Bu kanun, işçilerin haklarını güvence altına alırken işverenlerin de yasal çerçevede hareket etmesini sağlar.
Bu makalede, 4857 sayılı İş Kanunu’nun temel maddelerini, işçilerin ve işverenlerin haklarını, fesih süreçlerini ve iş hukukuna dair önemli düzenlemeleri detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
4857 Sayılı İş Kanunu Nedir?
4857 sayılı İş Kanunu, Türkiye’deki iş ilişkilerini düzenleyen temel yasadır. 22 Mayıs 2003 tarihinde yürürlüğe giren bu kanun, işçi ve işveren arasındaki çalışma koşullarını, iş sözleşmelerinin fesih süreçlerini, tazminat haklarını ve iş hukukuna dair birçok konuyu kapsamaktadır.
Kanunun temel amacı, işçilerin haklarını korumak ve çalışma hayatında adil bir denge sağlamaktır. Özellikle iş güvencesi, işverenin fesih hakkı, ihbar ve kıdem tazminatı gibi konular kanun kapsamında net bir şekilde düzenlenmiştir.
4857 Sayılı İş Kanunu’nun Önemli Maddeleri
4857 sayılı İş Kanunu’nda işçilerin ve işverenlerin haklarını belirleyen birçok madde bulunmaktadır. İşte en önemli düzenlemeler:
1. İş Sözleşmelerinin Feshi (17. Madde ve 25. Madde)
İhbar Tazminatı ve Bildirimli Fesih (İş Kanunu 17. Madde)
İş Kanunu’nun 17. maddesi, iş sözleşmelerinin feshi durumunda işçiye veya işverene belirli bir süre önceden bildirimde bulunma zorunluluğunu getirir. Eğer taraflardan biri, ihbar süresine uymadan sözleşmeyi feshederse, ihbar tazminatı ödemek zorundadır.
İhbar süresi, çalışanın kıdemine bağlı olarak değişir:
- 6 aydan az çalışanlar için → 2 hafta,
- 6 ay – 1.5 yıl arası çalışanlar için → 4 hafta,
- 1.5 yıl – 3 yıl arası çalışanlar için → 6 hafta,
- 3 yıldan fazla çalışanlar için → 8 hafta.
İhbar süresine uyulmadan yapılan fesihlerde, ihbar tazminatı iş kanunu 17. madde kapsamında işçiye veya işverene ödeme yapılması gerekir.
İşverenin Haklı Nedenle Feshi (İş Kanunu 25. Madde, 25/2 Maddesi)
4857 sayılı İş Kanunu’nun 25. maddesi, işverenin haklı nedenle derhal fesih yapabileceği durumları düzenler. 25/2 maddesi ise işverenin, işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeniyle iş sözleşmesini tazminatsız olarak feshedebileceği halleri açıklar.
Buna göre, işveren şu durumlarda işçiyi tazminatsız işten çıkarabilir:
- İşçinin hırsızlık yapması,
- İşveren veya iş arkadaşlarına hakaret etmesi,
- İşyerinde güvenliği tehlikeye sokacak davranışlarda bulunması,
- İşverenin güvenini sarsacak bir davranışta bulunması.
Bu maddeler, işverenin işçiyi tazminatsız olarak işten çıkarma hakkını düzenlemektedir. Ancak işverenin bu tür fesihlerde somut delillerle hareket etmesi gerekmektedir.
2. İşçinin Haklı Nedenle Feshi (İş Kanunu 24. Madde)
4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesi, işçiye haklı nedenlerle iş sözleşmesini feshetme hakkı tanır.
İşçi şu durumlarda işten ayrılabilir ve kıdem tazminatı talep edebilir:
- İşverenin maaş ödememesi veya geç ödemesi,
- İşçinin sağlığını tehdit eden uygunsuz çalışma koşulları,
- İşverenin, işçiye karşı hakaret veya kötü muamelede bulunması,
- İşçinin ahlaka aykırı tekliflerle karşılaşması.
Bu durumlarda işçinin istifa etmesi, 4857 sayılı İş Kanunu 24. madde kapsamında haklı nedenle fesih sayılır ve kıdem tazminatı alma hakkı doğar.
İş Kanunundaki Diğer Önemli Düzenlemeler
İş Güvencesi ve Fesih (18. Madde)
4857 sayılı İş Kanunu’nun 18. maddesi, iş güvencesini sağlayan önemli düzenlemeler içerir. Bu maddeye göre:
- İşveren, işçinin performansını ve iş yeri gerekçelerini kanıtlamadan fesih yapamaz.
- İşçi, haksız yere işten çıkarılırsa iş mahkemesine başvurabilir ve işe iade davası açabilir.
- Mahkeme işe iadeye karar verirse, işveren ya işçiyi geri almak zorundadır ya da en az 4 aylık maaş tazminatı ödemelidir.
Ücretsiz İzin (Geçici 10. Madde)
4857 sayılı İş Kanunu’nun geçici 10. maddesi, özellikle pandemi döneminde işçilerin ücretsiz izne çıkarılması konusunda düzenlemeler getirmiştir.
Bu maddeye göre işveren, işçinin rızasını almadan onu ücretsiz izne çıkarabilir. Ancak işçiye belirli bir süre boyunca nakdi ücret desteği sağlanmalıdır.
Sonuç: İş Hukuku ve İş Kanunu İşçileri Koruyor mu?
4857 sayılı İş Kanunu, işçilerin ve işverenlerin haklarını dengelemeye yönelik önemli düzenlemeler içermektedir. İşçilerin ihbar tazminatı, kıdem tazminatı, iş güvencesi gibi hakları kanunla güvence altına alınırken, işverenlerin de iş disiplinini sağlama ve haklı fesih yapma hakkı bulunmaktadır.
Eğer bir işçi veya işveren olarak iş hukuku konusunda haklarınızı öğrenmek veya bir iş hukuku avukatına danışmak istiyorsanız, 4857 sayılı İş Kanunu’nu PDF formatında indirerek inceleyebilirsiniz. İş mahkemeleri ve Yargıtay kararları, iş kanunu değişiklikleri ve düzenlemeleri konusunda rehber niteliğinde olabilir.
👉 Siz de işçi haklarınızı korumak veya işveren olarak yasal yükümlülüklerinizi öğrenmek için uzman bir avukata danışabilirsiniz!
